Međunarodni dan planina obeležava se svake godine 11. decembra, s ciljem podizanja svesti o značaju planinskih ekosistema, njihovoj zaštiti i održivom razvoju. Ovaj dan ustanovila je Generalna skupština Ujedinjenih nacija 2003. godine, kao odgovor na sve veću potrebu za očuvanjem planinskih područja i unapređenjem života ljudi koji u njima žive. Svaki Međunarodni dan planina ima posebnu temu koja skreće pažnju na određeni aspekt planinskih regiona, poput zaštite biodiverziteta, uticaja klimatskih promena, važnosti kulture i tradicije, ili značaja planinskog turizma za lokalne zajednice.
Tema Međunarodnog dana planina 2024. godine je „Rešenja za planine za održivu budućnost – inovacije, prilagođavanje i mladi“. Ova tema naglašava potrebu za inovativnim pristupima kako bi se odgovorilo na izazove sa kojima se suočavaju planinska područja, kao i značaj angažovanja mladih u kreiranju održive budućnosti.
Ključne poruke za ovu godinu su:
• Prilagođavanje klimatskim promenama kroz upotrebu prirodnih rešenja, kao što su agroekologija, održivo upravljanje vodama i šumama, i očuvanje biodiverziteta.
• Inovacije u tehnologiji, politici i finansijama koje integrišu lokalno znanje sa modernim alatima poput satelitskog praćenja i GIS tehnologije.
• Uloga mladih u održivom razvoju, kroz edukaciju, preduzetništvo i aktivno učešće u donošenju odluka koje oblikuju planinske zajednice.
• Uvažavanje lokalnih i tradicionalnih znanja kao ključnih za otpornost i održivost planinskih područja.
Poruke koje se šalju povodom ovog dana naglašavaju ključnu ulogu planina u očuvanju prirodne ravnoteže i osiguravanju osnovnih resursa poput vode, hrane i energije. Planinski predeli se prostiru na oko 27% kopnene površine Zemlje, pružaju stanište za oko 15% svetske populacije i izvor su vode za polovinu čovečanstva. Ipak, one su među najugroženijim ekosistemima, suočene s klimatskim promenama, degradacijom zemljišta, gubitkom biodiverziteta i društveno-ekonomskim izazovima.
Obeležavajući Međunarodni dan planina Planinarski savez Srbije, planinarska društva i klubovi doprinose očuvanju planinske prirode kroz različite aktivnosti, kao što su uređenje planinarskih staza i puteva, čišćenje planinskih izletišta od otpada, promocija održivog korišćenja prirodnih dobara i planina. Planinari imaju visoko razvijenu svest o zaštiti prirode i veoma često utiču i na druge korisnike planina da se odgovorno ponašaju prema prirodi.
Na žalost, u našoj zemlji je sve prisutnija opasnost od prekomerne i neodržive eksploatacije prirodnih resursa. Posebno potencijalna opasnost je rudarenje, kao jedna od najinvanzivnijih ljudskih aktivnosti, koja značajno utiče na planinske ekosisteme. Iako donosi ekonomske benefite, neodržive rudarske prakse uzrokuju ekološke, socijalne i ekonomske probleme koji često imaju dugotrajne posledice. Zato, na Međunarodni dan planina Planinarski savez Srbije poziva sve odgovorne institucije i pojedince da se posvete zaštiti prirode posebno u planinskim područjima, koji su riznica biodiverziteta naše zemlje i da pažljivo razmotre neophodnost otvaranja novih rudnika kao i sve potencijalne posledice u procesu izgradnje rudnika i eksploatacije ruda.
Pretnje planinskim ekosistemima i kako očuvati planine
Pored ekoloških vrednosti, planine imaju i veliki kulturni značaj. Kroz istoriju, planine su bile inspiracija umetnicima, pesnicima i naučnicima. Mnoge planine su svete za lokalne zajednice i igraju važnu ulogu u religijskim i duhovnim tradicijama. Turizam u planinskim regionima doprinosi lokalnim ekonomijama, ali istovremeno može predstavljati i izazov u pogledu zaštite prirodnih resursa.
Planinski ekosistemi suočavaju se s brojnim pretnjama, uključujući klimatske promene, nekontrolisanu urbanizaciju, prekomernu eksploataciju prirodnih resursa i zagađenje. Globalno zagrevanje utiče na topljenje lednika i smanjenje vodnih resursa, dok se biodiverzitet smanjuje usled degradacije staništa. Nekontrolisani turizam i nekonvencionalne poljoprivredne prakse dodatno ugrožavaju delikatnu ravnotežu ovih područja.
Kako bismo očuvali planine i njihove resurse, neophodno je uložiti napore u njihovu zaštitu. Ovo uključuje promovisanje održivog razvoja, očuvanje biodiverziteta i sprovođenje mera za smanjenje uticaja klimatskih promena. Edukacija lokalnih zajednica i turista o značaju planina, takođe igra ključnu ulogu u podizanju svesti o njihovoj zaštiti. Međunarodne inicijative, poput Međunarodnog dana planina, pomažu u jačanju globalne saradnje u očuvanju ovih prirodnih bogatstava.
Planine nisu samo simbol prirodne lepote već i vitalni deo života na Zemlji. Njihova zaštita nije samo odgovornost pojedinačnih država, već globalni prioritet koji zahteva zajedničke napore svih nas. Očuvanjem planina, čuvamo budućnost naše planete i svih njenih stanovnika. Neodrživa upotreba resursa negativno utiče na planinske ekosisteme na više načina, ugrožavajući njihovu biološku raznovrsnost, ekološku ravnotežu i dobrobit zajednica koje zavise od planina.
